Zakład Sommerfelda i kolekcja akordeonów – wystawy stałe w Pałacu Nowym

Wystrój oraz tematyczne wystawy i aranżacje w ZPP w Ostromecku związane są z realizacją długofalowego programu pt. Sztambuch Bydgoski. 23 maja 2021 roku, dla zwiedzających na pierwszym piętrze Pałacu Nowego, zostały udostępnione dwie przestrzenie wystawiennicze Zakład Sommerfelda oraz zbiór instrumentów z Bydgoskiej Fabryki Akordeonów.

Sztambuch Bydgoski to otwarty projekt memorialno–edukacyjny, polegający na gromadzeniu i ekspozycji pamiątek związanych z życiem rodzinnym bydgoszczan, mieszkańców regionu oraz gości Pałaców. Naszym calem jest tworzenie wielowarstwowej opowieści o naszej przeszłości, dorobku kulturowym, tożsamości. Choć na wystawach znajdują się przedmioty zabytkowe, to ekspozycje te nie mają charakteru stricte muzealnego. Są one częścią stylizowanych aranżacji, emitujących aurę dawności, angażujących wrażliwość, wyobraźnię i pamięć odbiorcy.

Zakład Sommerfelda i Kolekcja instrumentów z Bydgoskiej Fabryki Akordeonów

Największa w Polsce międzywojennej Fabryka Pianin i Fortepianów Brunona Sommerfelda i jedyna w Polsce Fabryka Akordeonów to dawne zakłady przemysłu muzycznego w Bydgoszczy o istotnym znaczeniu – im dedykujemy to miejsce.

Skład Sommerfelda i wystawa instrumentów z Bydgoskiej Fabryki Akordeonów to kolejne, obok kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego, ekspozycje poświęcone dawnemu przemysłowi muzycznemu. Działalność obu fabryk miała istotne znaczenie w skali całego kraju, a dla nas szczególnie ważny jest ich lokalny charakter. Upamiętnianie tradycji przemysłowych to coraz popularniejszy kulturalny trend. Wpisujemy się weń z pełną świadomością i zachęcamy do udziału w tych wspomnieniach i do osobistej kontemplacji. Zadumie może sprzyjać salon, który jest częścią tych ekspozycji. Z widokiem na fragment drogi między Ostromeckiem a Bydgoszczą – być może sami przemysłowcy pokonywali ją nie raz, by w sielskim otoczeniu ostromeckich pałaców odpoczywać lub rozmawiać o prowadzonym biznesie?

Kolekcja instrumentów z Bydgoskiej Fabryki Akordeonów

Echo, Orlik, Kujawiak, Viktoria, Fils, Polonez, Muza, Muza Tonika, Mazur, Carmen, Meuet i wiele innych – to nazwy niektórych basów produkowanych w Bydgoszczy, w jedynej takiej, polskiej Fabryce Akordeonów. 11 eksponatów prezentujemy na niniejszej wystawie, a wśród nich prawdziwy biały kruk – akordeon Carmen z numerem fabrycznym 0001. Specyficzna aranżacja tej ekspozycji ma ewokować swobodny, biesiadny nastrój, wrażenie, jakby po znajdujące się tu instrumenty miała za chwile sięgnąć kapela. Należy jednak podkreślić, że mimo silnych ludowych konotacji, gra na akordeonie jest dziś domeną kompozytorów. Powszechne są klasy akordeonów w szkołach i akademiach muzycznych. Powstała bogata literatura muzyczna, festiwale muzyki akordeonowej, oraz poświęcone tej tematyce internetowe fora. Ekspozycja poświęcona BFA ma w przyszłości zostać wzbogacona m.in. o instrumenty dęte blaszane, w tym puzon i saksofon tenorowy wyprodukowane w Bydgoszczy.

Bydgoska Fabryka Akordeonów działała w latach 1956-75. Roczna produkcja akordeonów klawiszowych wynosiła około 16.tys. Choć rzeczoznawcza opinia na temat jakości wytworów fabryki nie należy do pochlebnych, to bydgoskie akordeony do dziś cieszą się sporym zainteresowaniem wśród miłośników tych instrumentów i kolekcjonerów. Do tego grona należą darczyńcy prezentowanej tu kolekcji: państwo Roman i Grażyna Kryst z Częstochowy.

Historią, często łączoną z działalnością Bydgoskiej Fabryki Akordeonów są dzieje Juliana Jana Kielblicha i Wielkopolskiej Fabryki Instrumentów Dętych. Niektóre źródła podają, że w BFA  przez wiele lat tworzono sprzęty jego projektu, choć żyjący do dziś pracownicy i rodziny pracowników BFA poddają tę historię w wątpliwość, gdyż żaden przedwojenny akordeon się nie zachował ani nikt z nich o takim nie słyszał.

Skład Sommerfelda

Skład Sommerfelda to wnętrze stylizowane na przestrzeń warsztatową. Można tu przyjrzeć się z bliska elementom składowym fortepianów i pianin, z celowo rozebranych w tym celu instrumentów – zobaczyć, to co widzieli pracownicy Bydgoskiej Fabryki Fortepianów Brunona Somerfelda. Wielkoformatowa fotografia z wnętrza międzywojennej Fabryki (jej oryginał znajduje się w archiwach MOB) jeszcze silnie nam to miejsce i czas przybliża. Wyraźnie przedstawia ludzi, którzy w niej pracowali. Być może któryś z żyjących jeszcze pracowników kiedyś na tę ekspozycję zawita? Wspomnieniem tamtego okresu, są tu także przedruki z ówczesnych wycinków prasowych i reklam. Największą atrakcją są jednak autentyczne instrumenty, powstałe w Fabryce Sommerfelda, oraz instrumenty innych producentów: m.in. fortepian skrzydłowy Wiszniewskiego z połowy XIX w., a także pianina Wilhelma Jehnego czy Kazimierza Chamskiego.

Fabryka Pianin i Fortepianów Brunona Sommerfelda to bydgoska firma, której działalność datuje się na lata 1905-1945. Była bez wątpienia największą w Polsce międzywojennej fabryką pianin i fortepianów. Produkowane tam instrumenty odznaczały się wyjątkową jakością, a przy tym były to instrumenty stosunkowo tanie, co zdecydowało o masowej popularności tych wyrobów wśród zubożałego, dotkniętego kryzysem społeczeństwa. Pianina i instrumenty Sommerfelda są wciąż cenione i poszukiwane przez kolekcjonerów i pasjonatów, a zainteresowaniem cieszy się sama jego postać, choć wciąż niejasne są niektóre dane dotyczące jego biografii: na temat początków produkcji, stosunku do pracowników czy pochodzenia.